Αρχαίες, πήλινες κυψέλες στο Αγαθονήσι

Κάποτε μια εξαδέλφη μου, έλεγε ότι όταν μεγαλώσει θέλει να γίνει αρχαιολόγος. Ανησυχούσε όμως με το παιδικό μυαλό της, γιατί φοβόταν ότι μέχρι να πετύχει τον στόχο της, θα έχουν ανακαλυφθεί όλα τα μελλοντικά αρχαία ευρήματα. Τελικά, σχεδόν τριάντα χρόνια μετά, διαπρέπει σε έναν άσχετο κλάδο. Η αρχαιολογία,προς διάψευση της, καλά κρατεί και συνεχώς δίνει νέες κι ενδιαφέρουσες αποκαλύψεις που  εντυπωσιάζουν. Όπως στο ακριτικό Αγαθονήσι, που τα τελευταία χρόνια  διεξάγεται μια ανασκαφή, που εκτός των άλλων δείχνει να έχει μοναδικό μελισσοκομικό ενδιαφέρον.

Υπό τη διεύθυνση του αρχαιολόγου δρος Π. Τριανταφυλλίδη*, στη θέση Καστράκι, έχει εντοπισθεί  το οχυρωμένο επίνειο της αρχαίας Τραγαίας , εργαστηριακή εγκατάσταση πορφύρας και βαφείων, αλλά και ένα μεγάλο, αρχαίο μελισσοκομείο, που χρονολογείται στην ελληνιστική και πρώιμη ρωμαϊκή περίοδο (3ος αι. π. Χ. – 1ος αι. μ. Χ.).

Το αρχαίο μελισσοκομείο έχει δώσει 10.000 θραύσματα πήλινων κυψελών, που μαρτυρούν μια εξαιρετικά ανεπτυγμένη μελισσοκομική δραστηριότητα.  Τα ευρήματα δίνουν στοιχεία για ένα μελισσοκομικό σύστημα, παρόμοιο με αυτό των σύγχρονων κινητών πλαισίων, πιθανότατα την πρώτη ταυτοποίηση του αγγείου “κυψέλιον”, ίχνη πρόπολης, ικανά να δώσουν σεβαστά στοιχεία για την αρχαία χλωρίδα και το μέλι του νησιού, καθώς και μια εικόνα για το καθεστώς κάτω από το οποίο μπορεί να λειτουργούσε ο μελισσώνας, με εκμίσθωση του χώρου από το ιερό κ.α.

ο κ. Τριανταφυλλίδης (μεταξύ άλλων) περιγράφει τα αποτελέσματα και τα συμπεράσματα των ερευνών της ομάδας του και τα μοιράζεται μαζί μας στο pavlostriantafyllidis.blogspot.gr

Αυτό που κέντρισε το δικό μου ενδιαφέρον, είναι κυρίως το σύστημα των δακτυλίων προέκτασης των οριζόντιων κυλίνδρων – κυψελών, που παραπέμπει ευθέως στη μελισσοκομία με τα κινητά πλαίσια, 2000 χρόνια πριν από εμάς. Στο πολύ πρόχειρο  διάγραμμα που ακολουθεί φαίνεται η λειτουργία τους, η οποία πιθανότατα προϋποθέτει είσοδο από τον κεντρικό κύλινδρο.

Για τις  ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες, εκτός από το blog του κ. Τριανταφυλλίδη, παραπέμπω στα “ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΙΑΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ τόμος ΚΕ'” ΠΗΛΙΝΕΣ ΚΥΨΕΛΕΣ ΣΤΟ ΑΓΑΘΟΝΗΣΙ, (που έστειλε o κ.Τριανταφυλλίδης)  παραθέτοντας και μερικές παραγράφους για να ιντριγκάρω τους αναγνώστες  μελισσοκόμους.

∆Ω∆ΕΚΑΝΗΣΙΑΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΚ∆ΟΣΗ ΤΟΜΟΣ ΚΕ΄

σελ. 640 […] Στις οριζόντιες κυψέλες διαπιστώθηκε ότι στο εσωτερικό των εγχαράξεων σώζονται ακόµη και σήµερα υπολείµµατα οργανικών υλών που σχετίζονται µε τη συλλογή και παραγωγή των προϊόντων της µέλισσας, όπως τη γύρη, το µέλι, το κερί και την πρόπολη, γνωστή από τις παπυρολογικές πηγές ως «κηρὸς ἄπυρος»[…]

σελ. 641 […] Το θραύσµα σώζει εγχάρακτη επιγραφή στην εξωτερική επιφάνειά του, στην οποία διακρίνονται σε ένα στίχο τα γράµµατα ΨΕΛΙ και πιθανώς όµικρον (Ο), τα οποία συµπληρώνουµε σε περίπτωση που αυτό δεν είναι όνοµα κατόχου του αγγείου ως  (κυ)ψέλιο(ν). Αν η ανάγνωση είναι σωστή, τότε για πρώτη φορά ταυτίζεται από αρχαιολογικά δεδοµένα το αγγείο  κυψέλιον, που αναφέρεται στις φιλολογικές πηγές, όπως στο «Περὶ ζώων ἱστορίαι» του Αριστοτέλη (9.39): «Ἀργότεραι δὲ γίνονται (αἱ µέλιτται) κἂν µέγα τὸ κυψέλιον ᾖ ».

Η επικοινωνία με το κ. Τριανταφυλλίδη ήταν μια από τις πιο ενδιαφέρουσες  που είχα, στα χρόνια που λειτουργώ το bees.gr σαν blog. Δεν γνωρίζω κατά πόσο ο κλαδικός τύπος έχει αναδείξει το θέμα  που κατά τη γνώμη μου έχει τρομερό ενδιαφέρον, όσο του αξίζει.  Δεν υπάρχει πάντως αμφιβολία ότι μια μελλοντική επίσκεψη στο  Αγαθονήσι είναι πλέον στο πρόγραμμα. *Τον ευχαριστώ ιδιαιτέρως για την άδεια του να χρησιμποποιήσω τις δυο φωτογραφίες του post και μέρους των κειμένων του.