Το πευκόμελο είναι ένα ευαίσθητο και περίεργο θέμα συζήτησης για διάφορους λόγους οπότε παρά το ότι ξεκίνησα να γράφω με άλλη διάθεση, θα αρκεστώ προς το παρόν σε μερικές εντομολογικές και ιστορικές πληροφορίες. Έχω αναπτύξει νομίζω αρκετά το τι είναι το πευκόμελο πριν από 15 χρόνια (!), όταν πρώτο έγραψα για αυτό σε αυτό εδώ το blog.

Παράγεται από τον παρασιτισμό του φλοιμυζιτικού εντόμου Marchalina Hellenica στα πεύκα που είναι αναγνωρίσιμο στο ευρύ κοινό, από τη  χαρακτηριστική βαμβακάδα που δημιουργεί σε αυτά.

Ο παρασιτισμός, το αισθητικό αποτέλεσμα και το δεδομένο ότι πολλά πεύκα που συζούν με τη μαρχαλίνα στην Αττική τελικά μαραίνονται έχουν οδηγήσει σε αναθεματισμό του εντόμου από μερίδα ανθρώπων. Στον αντίποδα η μεγάλη παραγωγή μελιού που δίνει το πεύκο που φιλοξενεί το παράσιτο, δημιουργεί σχέση αγάπης με παραγωγούς μελιού αλλά και καταναλωτές.

Τι είναι όμως το Marchalina Hellenica? 

Είναι ένα κοκκοειδές έντομο το το οποίο ζει στην Ανατολική περιοχή της Μεσογείου, κυρίως στην Ελλάδα, Τουρκία. Έχει ταξινομηθεί το 1883 από τον Γεννάδιο με το όνομα Hellenica ακριβώς γιατί απαντάτε μόνο εδώ. Ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι ο Γεννάδιος δεν το ταξινόμησε αλλά το δημιούργησε, τότε το έντομο συζεί με τα Ελληνικά πεύκα εδώ και 140 χρόνια. Πολύ περισσότερο λοιπόν αν το δουμε λογικά και αυτονόητα και δεχτούμε ότι ο Γεννάδιος δεν το δημιούργησε, άρα το έντομο προϋπήρχε, καταλαβαίνουμε ότι τα πευκοδάση  έχουν επιβιώσει αρκετούς αιώνες συγκατοικώντας με την μαρχαλίνα.

Ακόμα κι αν κάποιος δεν μπορεί να πεισθεί για αυτό, επηρεαζόμενος από το εύρος ενός οικοσυστήματος, μπορεί να εστιάσει σε κάτι πολύ πιο περιορισμένο.

Αν παρατηρήσουμε  λοιπόν τον Πόρο, ένα περιορισμένο οικοσύστημα που περιβάλλεται από θάλασσα και μελετήσουμε τη χλωρίδα του, θα δούμε ένα πολύ ακμαίο πευκοδάσος που αν το έχει περιορίσει κάτι τα τελευταία χρόνια, είναι η τουριστική ανάπτυξη κι όχι τα εντομα που ισως παρασιτούν σε βάρος του.

Στο στενό οικοσύστημα ενός νησιού 23km² η μαρχαλίνα συζεί με τα πεύκα τουλάχιστον τα τελευταία 60 χρόνια, περισσότερο δηλαδή από την μέση ηλικία των αναγνωστών αυτού του blog και δεν φαίνεται να έχει επηρεάσει την υγεία των πεύκων.

Μάρτυρας μας ο ποιητής Στέφανος Αυγερινός, που το 1963 στην ταινία του Θανάση Βέγγου, “Τύφλα να ‘χει ο Μάρλον Μπράντο” έχει έναν ενδιαφέροντα διάλογο με μια θαυμάστρια σκαρφαλωμένη σε ένα πεύκο γεμάτο Marchalina hellenica.

Aν λοιπόν σε ένα περιορισμένο οικοσύστημα 23km² το πευκο συζεί με τη marchalina περισσότερο από 60 χρόνια και το δάσος είναι αλωβητο, μάλλον η αιτία που μαραίνονται τα Αττικά πεύκα δεν είναι αυτή. Υπάρχουν διάφορες θεωρίες που εστιάζουν στο συνδυασμό ρύπανσης – παρουσίας άλλων εντόμων και μαρχαλίνας. Υπάρχει και η εξαιρετικά πιο απλή που λέει ότι για κάποιο περίεργο λόγο, όταν κάποιος έχει στην αυλή του ένα πεύκο με μαρχαλίνα, αντί να κάνει μια βιολογική καταπολέμηση , πχ πλυση αρχίζει και κόβει κλαδιά χωρίς καμια μελέτη. Το πευκο δεν αντέχει τους τραυματισμούς μαραίνεται και χρεώνουμε την καταστροφή στην μαρχαλίνα.

Το παράδειγμα του Πόρου είναι χαρακτηριστικό επειδή αφορά ενα αυστηρά οριοθετημένο από θάλασσα οικοσύστημα, που μπορεί να γίνει πιο εύκολα κατανοητό. Αντίστοιχα υπάρχουν μεγάλα δάση, όπως της Θάσου και της Εύβοιας όπου συνυπάρχει η Marcalina με τα πεύκα σε πολύ μεγαλύτερη έκταση για αιώνες.


Ο μαρασμός φαίνεται να αποτυπώνεται περισσότερο στην Αττική, σε ένα περιβάλλον που ούτως ή άλλως δεν ξέρουμε τι θέλουμε, αφού οι ίδιοι άνθρωποι που τη μια χρονιά πονάνε για τα πεύκα την επόμενη τα θεωρούν επικίνδυνα και εν δυνάμει εστίες πυρκαγιάς και ζητούν την αντικατάστασή τους. Ιδιώτες και δημοτικές αρχές που μπορεί να μην θέλουν κάποια πεύκα σε κάποια συγκεκριμένα σημεία, με τη δικαιολογία της “βαμβακίασης” προχωρούν σε καταστροφικά κλαδέματα και αργότερα όταν το δέντρο καταστραφεί τελείως, το κόβουν απο ρίζα με έτοιμες δικαιολογίες.

Πολύ χειρότερα, οι διάφοροι παρατηρητές και κρίνοντες, δεν είναι σε θέση να διαχωρίσουν τα διαφορετικά έντομα, κάνοντας αχταρμά κατά το κοινώς λεγόμενο στο κεφάλι τους, εντελώς διαφορετικά έντομα που παρασιτούν σε εντελώς διαφορετικά φυτά, ομαδοποιώντας τα όλα στον αδόκιμο όρο βαμβακάδα. Πχ η ψύλλα της ελιας Euphyllura phillyreae ή άλλα κοκκοειδή που παρασιτούν σε ροδακινιές κλπ.

Ότι δεν καταλαβαίνουμε λοιπόν στον ίδιο κουβά και η λύση είναι η επικήρυξη.

Ο άνθρωπος έχει την αίσθηση ότι είναι φτιαγμένος κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν του θεού και νομίζει ότι σαν θεός, μπορεί να αποφασίσει σε ένα οικοσύστημα που ήταν ισορροπημένο πολύ πριν αυτός αφήσει τις μπανάνες και πιάσει τη φιλοσοφία, τι δεν αξίζει να ζει, τι αξίζει να ζει και πως να ζει.

Ανάλογα με το που παρκάρει το φρεσκοπλυμένο του αυτοκίνητο και τι αλλεργίες έχει αποφασίζει και υποστηρίζει και σθεναρά την απόφαση του, αν πρέπει ένα πεύκο να έχει marchalina ή όχι, αν πρέπει να υπάρχει το πεύκο ή όχι.

Αντίστοιχα ανάλογα με το αν παράγει μέλι ή όχι, αποφασίζει  και υποστηρίζει σθεναρά την απόφασή του, αν ένα δάσος πρέπει να έχει marchalina στους κορμούς του, ενώ πριν δεν είχε. Έτσι το 2000 το ίδιο το Υπουργείο Γεωργίας, προχώρησε στην έκδοση και δωρεάν διανομή του βιβλίου “Ο εργάτης του Πεύκου, τρόποι τεχνητής μετάδοσης” συγγραφέας Θανάσης Μπίκος. (στο link υπάρχει το pdf του βιβλίου)

Το βιβλίο έγινε εργαλείο στα χέρια του καθενός που επιθυμούσε να εμβολιάσει με marchalina όποιο πεύκο του άρεσε ή δεν του άρεσε! Τη μεγαλύτερη όμως διασπορά της Marchalina την έκανε η ίδια η συγγραφική ομάδα του βιβλίου στη δεκαετία που προηγήθηκε, προκειμένου να προχωρήσουν σε μελέτες. Μάλιστα το φαινόμενο φαίνεται να γιναντώθηκε στην Αττική, αφού οι αστικοί ερασιτέχνες μελισσοκόμοι εμβολίαζαν ότι είχε βελόνα.

Η έξαρση του εμβολιασμού, προκάλεσε αντιδράσεις. Γιατί όσο σοβαρός είναι ο λόγος που εγώ μπορεί να θέλω ένα πεύκο με marchalina, άλλο τόσο σοβαρός είναι ο λόγος εσύ να μην το θέλεις εσύ. 

Μεταφέραμε λοιπόν για άλλη μια φορά μια εμφύλια διαμάχη του είδους μας στη φύση και άλλοι θέλουν διακαώς να υπάρχει η marchalina, ενώ άλλοι όχι. Κάποιοι εμβολιάζουν με ευλογίες υπουργών και κάποιοι κόβουν δέντρα με ευλογίες δημάρχων. Και είναι όλα τόσο εύστοχα και μελετημένα, όσο τα ποιήματα του Στέφανου Αυγερινού. 

Ησυχο, ήσυχο το ποταμάκι,
αργοκυλάει το γαλάζιο του νεράκι
και τραγουδάει την αγάπη τη χρυσή,
μια κι ήρθες, αγαπούλα μου εσύ.

Πηγές:
Pdf: Ο εργάτης του Πεύκου, τρόποι τεχνητής μετάδοσης

YouTube: Τύφλα να ‘χει ο Μάρλον Μπράντο
Wikipedia: Marchalina Hellenica
Φιλοδασική: philodassiki.org

piifpu: DSCN8902 DSCN8915 DSC02973 DSC02969 DSCN8910 IMG5515 1162 1161

Η Marchalina Hellenica με τη ζωή της, δημιουργεί ένα οικοσύστημα που δεν επηρεάζει θετικά (και αρνητικά) μόνο τις μέλισσες αλλά και πολλά άλλα έντομα. (σφήκες, μερμύγκια, μύγες κ.α.). Οι προσπάθειες εξάλειψης κάθε είδους, έχουν τεράστιες επιπτώσεις στη φύση.

Written By

Beekeeper

Greek beekeeper